Ngất xỉu (Té xỉu): Nguyên nhân, triệu chứng và đối tượng nguy cơ

Ngất xỉu là gì?

Ngất, ngất xỉu, té xỉu là hiện tượng mất ý thức đột ngột kèm theo mất trương lực tư thế (ngã) do thiếu hụt máu lên não trong thời gian ngắn, thường phục hồi trong vài giây tới vài phút. Trong khi ngất, bệnh nhân không cử động được, đầu chi lạnh, mạch yếu và thở nông.

Tiền ngất là hiện tượng choáng váng, mệt lả khiến bệnh nhân có cảm giác sắp ngất nhưng không mất ý thức. Ngất và tiền ngất có thể được mô tả cùng triệu chứng do thường cùng nguyên nhân gây ra.

Ngất xỉu không được coi là một bệnh mà chỉ là một triệu chứng liên quan đến một số vấn đề sức khỏe.

Triệu chứng

Bạn có thể gặp một số dấu hiệu trước khi sắp ngất như:

• Ớn lạnh

• Vã mồ hôi

• Chóng mặt

• Đầu óc lâng lâng

• Nóng

• Đau bụng dữ dội

• Căng thẳng, đau đầu

• Hụt hơi

• Nôn, buồn nôn

Một số trường hợp có thể gặp phải:

• Thay đổi thị lực: nhìn mờ, thấy bóng đen mờ, thấy các đốm sáng

• Ù tai

• Mất kiểm soát cơ bắp, tê tay chân

Cảm giác mệt mỏi, lờ đờ có thể kéo dài vài giờ sau khi ngất xỉu.

Nguyên nhân gây ngất xỉu

Ngất xỉu đột ngột thường không nghiêm trọng nhưng có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Các nguyên nhân chủ yếu gây ngất xỉu bao gồm:

Ngất phản xạ

Ngất phản xạ bao gồm các dạng ngất gây ra do cơ chế tự điều chỉnh huyết áp của cơ thể không hoạt động hiệu quả dẫn đến giảm huyết áp và lưu lượng máu lên não. Tình trạng này thường xảy ra khi cơ thể bị kích thích bởi một yếu tố cụ thể như:

• Nhìn thấy máu

• Chích kim tiêm

• Đứng quá lâu

• Đứng lên đột ngột

• Nhìn thấy thứ đáng sợ

• Chấn thương mạnh hoặc cơn đau dữ dội bất ngờ

• Quá đói

• Cơ thể mất nước

• Hoạt động quá sức

• Quá đau đớn

Ngất do tim

Đa số các trường hợp suy giảm lưu lượng máu đến não gây ngất đều do giảm cung lượng tim. Cung lượng tim là tần số của dòng máu hay hiểu đơn giản là lượng máu được tim bơm đi trong một đơn vị thời gian (thường là phút). Cung lượng tim đảm bảo các tế bào trong từng bộ phận của cơ thể nhận được lượng oxy cần thiết theo nhu cầu hoạt động. Khi cung lượng tim giảm, não không tiếp nhận đủ máu và oxy gây ngất xỉu.

Giảm cung lượng tim có thể do:

• Bệnh lý tại tim gây tắc nghẽn đường tống máu

• Rối loạn chức năng tâm trương

• Loạn nhịp tim (nhịp nhanh hoặc nhịp chậm)

• Những bệnh lý gây giảm hồi lưu tĩnh mạch

Những bệnh nhân có tiền sử tắc nghẽn đường tống máu (đặc biệt bệnh nhân hẹp van động mạch chủ hoặc bị bệnh cơ tim phì đại) có thể ngất khi hoạt động thể lực hoặc sử dụng thuốc giảm mạch và giảm lưu lượng tuần hoàn.

Ngất cũng có thể do loạn nhịp tim khi nhịp tim quá nhanh không đủ thời gian làm đầy tâm thất hoặc quá chậm gây suy giảm cung lượng tim. 

Hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng là tình trạng nhịp tim tăng nhanh khi đổi tư thế từ nằm ngồi sang đứng khiến máu không đủ lên não. Người bệnh thường hoa mắt, chóng mặt, xây xẩm mặt mày, nặng hơn là ngất.

Ngất do phản xạ cường phế vị hoặc ngất do cơ chế thần kinh tim liên quan đến tình trạng giảm hồi lưu tĩnh mạch, tăng áp lực lồng ngực, tăng trương lực phó giao cảm và mất trương lực giao cảm (do thuốc, tăng áp lực xoang cảnh, rối loạn chức năng thần kinh thực vật). 

Hạ huyết áp tư thế

Hạ huyết áp tư thế là tình trạng huyết áp tư thế bị suy giảm quá mức khi đứng dậy khiến người bệnh hoa mắt, chóng mặt, nhìn mờ hoặc ngất. Hiện tượng này sẽ biến mất nhanh chóng khi nằm xuống.

Hạ huyết áp tư thế gây ngất do rối loạn các cơ chế phục hồi mức suy giảm hồi lưu tĩnh mạch khi đứng (nhịp nhanh xoang, co mạch hoặc cả hai).

Nguyên nhân phổ biến nhất gây ngất ở người cao tuổi là hạ huyết áp tư thế do sự kết hợp của nhiều yếu tố như xơ vữa động mạch, giảm hồi lưu tĩnh mạch do sự suy giảm chức năng của bơm cơ xương do ít vận động, thoái hoá nút xoang nhĩ và hệ thống dẫn truyền do bệnh lý cấu trúc tim.

Bệnh mạch máu não

Trong hầu hết các trường hợp, đột quỵ, cơn thiếu máu não thoáng qua hay các bệnh mạch máu não khác hiếm khi gây ngất do bệnh không làm tổn thương phần cấu trúc trung tâm của não - nơi chịu trách nhiệm chính gây mất ý thức. Tuy nhiên, người bệnh có thể ngất đột ngột do thiếu máu cục bộ động mạch thân nền liên quan đến cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua, đột quỵ hoặc đau nửa đầu. 

Trong một số ít các trường hợp, bệnh viêm hoặc thoái hóa cột sống có thể gây hội chứng động mạch sống nền, làm giảm tưới máu, từ đó có thể gây ngất khi đầu thay đổi ở một số tư thế nhất định.

Ngất đột ngột không rõ nguyên nhân

Đa số các trường hợp ngất không rõ nguyên nhân thường liên quan đến thuốc điều trị bệnh lý mà người bệnh đang sử dụng

Ngất do thói quen sinh hoạt

Các vấn đề sinh hoạt gây hạ huyết áp, thiếu oxy lên não như căng thẳng kéo dài, nhịn ăn uống, sử dụng chất kích thích có thể dẫn đến ngất xỉu.

Nguyên nhân khác 

Ngất đột ngột có thể xảy ra do tình trạng mất máu (chấn thương, chảy máu dạ dày), mất nước nghiêm trọng do tiêu chảy kéo dài, thiếu máu, hoạt động quá sức, một số bệnh lý về phổi.

Ngoài ra nguyên nhân gây ngất đột ngột có thể liên quan tới một số loại thuốc điều trị huyết áp cao, thuốc lợi tiểu (thuốc nước), thuốc chẹn kênh canxi và thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE), thuốc chống loạn thần cho rối loạn sức khỏe tâm thần, thuốc kháng histamin cho dị ứng và opioid.

Ai có nguy cơ bị ngất xỉu?

Ở bất kể độ tuổi, giới tính nào, tất cả chúng ta đều có nguy cơ bị ngất xỉu. Một số nhóm đối tượng có thể ngất thường xuyên hơn:

• Người mắc bệnh lý tim mạch

• Người thường xuyên bị áp lực, căng thẳng thần kinh kéo dài

• Người bị hạ huyết áp mãn tính

• Người đang mang thai

• Người trên 60 tuổi

Ngất đột ngột có nguy hiểm không? Khi nào cần gặp bác sĩ

Nếu bạn có thể hồi phục nhanh chóng ngay sau ngất, tình trạng có thể không đáng lo ngại nhưng nếu đó là lần đầu tiên bạn ngất bạn nên gặp bác sĩ để kiểm tra và xác định rõ nguyên nhân vì ngất có thể là biểu hiện của một số bệnh lý tim mạch nghiêm trọng.

Ngất đột ngột nguy hiểm khi người ngất không làm chủ được ý thức và các chức năng vận động gây chấn thương, người bệnh đang ở một mình không thể liên hệ y tế hỗ trợ hoặc ngất liên quan đến các tình trạng sức khỏe nghiêm trọng có khả năng để lại di chứng.

Người bị ngất cần được đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất nếu:

• Bị đập đầu mạnh khi ngã

• Bị chảy máu hoặc chấn thương

• Đau ngực, đánh trống ngực, khó thở trước khi ngất

• Đau đầu dữ dội

• Mờ mắt liên tục

• Nói ngọng hoặc mất phương hướng

• Co giật

• Ngất khi đang tập thể dục hoặc hoạt động thể chất mạnh

• Ngất nhiều lần trong thời gian ngắn

• Mất nhiều hơn vài phút để tỉnh lại

Phòng ngừa nguy cơ ngất xỉu

Khi có dấu hiệu choáng váng, bạn có thể tránh ngất bằng cách:

• Nằm xuống, giơ 2 chân cao hơn đầu trong 10 phút hoặc cho đến khi cảm giác đó qua đi

• Uống nước

• Hít thở không khí trong lành

Trong sinh hoạt hàng ngày, chúng ta có thể phòng ngừa nguy cơ ngất xỉu bằng cách:

• Thay đổi tư thế từ từ, đặc biệt khi chuyển từ tư thế nằm sang tư thế đứng.

• Khi thức dậy, hãy ngồi ở mép giường vài phút trước khi đứng lên

• Duy trì chế độ ăn uống sinh hoạt lành mạnh

• Uống đủ nước

• Không dùng chất kích thích

Những người có khả năng ngất xỉu khi nhìn thấy hoặc nghĩ đến việc tiêm hoặc lấy máu có thể báo cho nhân viên y tế trước khi thực hiện, nằm xuống, trước khi bắt đầu quy trình.

Điều trị ngất xỉu

Ngất xỉu liên quan đến nhiều nguyên nhân khác nhau và có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý tim mạch. Do đó ngay lần đầu tiên bị ngất đột ngột, người bệnh cần được thăm khám và tầm soát chuyên sâu để xác định chính xác nguyên nhân gây ngất cũng như các vấn đề sức khỏe liên quan.

Khi thăm khám bác sĩ sẽ hỏi rõ về bệnh sử, các lần ngất trước đó, triệu chứng đi kèm cơn ngất, các thuốc đang sử dụng.

Người bệnh có thể được chỉ định điện tâm đồ, siêu âm tim, đo độ bão hòa oxy máu theo xung mạch, thực hiện một số xét nghiệm máu để tìm nguyên nhân gây ngất. Nếu nghi ngờ ngất do nguyên nhân rối loạn nhịp tim, người bệnh có thể được chẩn đoán bằng các phương pháp hiện đại như điện tim holter và kỹ thuật thăm dò điện sinh lý.

Nếu kết quả cho thấy không có vấn đề bệnh lý, người bệnh chỉ cần cân đối chế độ sinh hoạt, hạn chế chuyển tư thế đột ngột, ăn uống lành mạnh, tập thể dục vừa sức hoặc thay đổi một số loại thuốc đang sử dụng.

Nếu ngất đột ngột được chẩn đoán liên quan đến bệnh lý tim mạch như rối loạn nhịp tim, bệnh nhân sẽ được tư vấn phác đồ điều trị phù hợp. Tại Bệnh viện Việt Pháp Hà Nội, người bệnh sẽ được điều trị rối loạn nhịp tim bằng các phương pháp như dùng thuốc, máy tạo nhịp tim, liệu pháp phế vị, đốt điện, sốc chuyển nhịp. Nếu các phương pháp can thiệp này chưa hiệu quả, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định phẫu thuật điều trị rối loạn nhịp tim. Phương pháp phẫu thuật phổ biến là phẫu thuật bắc cầu mạch vành. Điều trị rối loạn nhịp tim cần được tiến hành bởi bác sĩ có chuyên môn cao, theo dõi sát sao để đảm bảo hiệu quả cao nhất cho người bệnh.

Được đầu tư đồng bộ cả về đội ngũ chuyên môn và hệ thống thiết bị tiên tiến, Bệnh viện Việt Pháp Hà Nội đã và đang là địa chỉ uy tín trong tầm soát, thăm khám và điều trị bệnh lý lý tim mạch:

• Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa tim mạch người Pháp và người Việt Nam nhiều năm kinh nghiệm như: TS.BS Ngô Chí Hiếu - tiến sĩ Nội Tim mạch nguyên Trưởng khoa Hồi sức Tim mạch, Bệnh viện Tim Hà Nội; BSCKII. Phạm Thu Thủy đào tạo chuyên sâu tại Pháp, TS.BS Alain Patrice Lebon - tiến sĩ y khoa, bác sĩ tim mạch và điện sinh lý được chứng nhận bởi Hiệp hội nhịp tim Châu Âu

• Đầy đủ thiết bị thực hiện các cận lâm sàng quan trọng trong chẩn đoán: siêu âm tim doppler màu, siêu âm tim qua đường thực quản, điện tâm đồ, điện tâm đồ gắng sức, holter điện tim, chụp mạch vành,...

• Các gói khám tầm soát tim mạch toàn diện đáp ứng nhu cầu phát hiện sớm nguy cơ tim mạch tiềm ẩn, chương trình đánh giá tim mạch cho người chơi thể thao…

• Phác đồ điều trị cá thể hóa phù hợp cho từng bệnh nhân từ dùng thuốc, theo dõi liên tục tới can thiệp tim mạch

Để đặt lịch thăm khám,  khách hàng vui lòng liên hệ hotline 024 3577 1100.